مواد قابل اشتعال
مواد قابل اشتعال ممکن است به شکل آئروسل (ذرات ریز مایع پخش شده در هوا)- گاز- مایع یا جامد باشند.
در بیشتر آزمایشگاهها، گازها، مایعات و جامدات از اهمیت بیشتری برخورداند.
گازهای قابل اشتعال توسط OSHA تعریف شده اند و عبارتند از :
(A) گازی که در دما و فشار محیط، غلظت 13 درصد (حجمی) یا کمتر آن با هوا تولید مخلوط قابل اشتعال می کند.
(B) گازی که در دما و فشار محیط، غلظت بالاتر از 12 درصد حجمی آن با هوا تولید مخلوط قابل اشتعال می کند.
• مایعات قابل اشتعال به مایعاتی اطلاق می شود که دمای احتراق آنها پائین تر ازF ◦100 (◦C 37.8) باشد.
• جامدات قابل اشتعال موادی هستند به غیر از عوامل قابل انفجار و ترکیدن که در اثر اصطکاک، جذب رطوبت و تغییر خودبخودی ماهیت شیمیایی، به شدت آتش می گیرند و مسبب ایجاد مخاطرات جدی می شوند.
استفاده از اطلاعات موجود در MSDS (برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی) یک ماده شیمیایی بهترین مرجع برای تعیین قابل اشتعال بودن آن است. علاوه بر این، بر روی برچسب مواد قابل اشتعال این مطلب قید شده است.
نکاتی که هنگام کار کردن با مواد قابل اشتعال باید رعایت شود :
الف : مواد قابل احتراق را از مکانهای ذیل خارج کنید :
- محیطی که از شعله مستقیم و سطوح بسیار داغ (Hot Plate) استفاده می شود.
- محیطی که دستگاههای مکانیکی و الکتریکی نامطمئن در حال کار کردن است. (بدلیل احتمال جرقه زدن)
ب : مواد قابل اشتعال باید در کابینت های مخصوص نگهداری این مواد قرار داشته باشند، این کابینت ها باید از منابع شعله و حرارت دور باشند، یا در یک مکان مخصوص که به همین منظور درنظر گرفته شده نگهداری شوند.
ج : به منظور پیشگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن کف آزمایشگاه از جنسی باشد که تولید الکتریسیته نکند.
د : سیگار کشیدن ممنوع
در آزمایشگاههایی که با مواد شیمیایی قابل اشتعال سروکار دارند، در صورتی که یخچال یا فریزر وجود دارد باید توسط متخصصین ذیربط تأیید شود که خطر ایجاد جرقه و آتش سوزی توسط آنها وجود ندارد.
مواد خورنده
مواد خورنده به موادی اطلاق می شود که در صورت تماس با نسوج و بافتهای زنده به طریق شیمیایی باعث تخریب یا تغییر غیرقابل بازگشت در آنها می شود.
نمونه های زیادی از این مواد در آزمایشگاهها وجود دادند. از مثالهای آشنای آن اسیدهای قوی و بازهای قوی هستند. اکسیدکننده های قوی نیز می توانند سبب سوختگی و صدمه به چشمها و پوست شوند.
شیشه هایی که مواد خورنده در آن نگهداری می شوند باید در یک ظرف دیگر قرارداده شده و در مکانی نگهداری شود که هوای آن تهویه می شود.ظرف ثانویه می تواند از جنس پلاستیک یا مشابه آن باشد.
ظرف ثانویه علاوه بر اینکه از نشست کردن و ریختن مواد خورنده جلوگیری می کند، سبب پیشگیری از خوردگی وسایل فلزی دیگر نیز می شود.
برگه اطلاعات ایمنی یک ماده شیمیایی (MSDS)، بهترین منبع برای تعیین خورنده بودن آن است. بعلاوه اینکه، بر روی برچسب مواد شیمیایی خورنده این موضوع قید شده است.
مواد اکسید کننده
اکسیدکننده ها عواملی هستند که سبب آتش سوزی می شوند یا به گسترش اشتعال سایر مواد کمک می کنند، در نتیجه یا آتش می گیرند و یا سبب آزاد شدن اکسیژن، یا گازهای دیگر می شوند.
نمونه هایی از مواد اکسیدکننده عبارتند از :
نمکهای پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسیم (KMnO4)
اسید نیتریک غلیظ (HNO3)
نیترات آمونیوم (NH4 NO3)
ترکیبات هیپوکلریت و هیپوهالید مانند وایتکس
ید و سایر هالوژنها
کلریت ها- کلراتها مانند کلرات سدیم (NaClO4) و پرکلراتها
آمونیوم سریم(IV) نیترات
ترکیبات کرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و سایر کروماتها و دی کروماتها
پیریدینیوم کلرو کرومات
پراکسیدها
سولفواکسیدها
اوزون
اسمیوم تتراکساید
نیتروس اکساید(N2O).
مواد اکسید کننده در صورت ترکیب شدن با مواد قابل اشتعال تشکیل مواد قابل انفجار میدهند. در نتیجه مواد اکسیدکننده باید دور از حلالها در مکانی سرد و بدور از رطوبت نگهداری شوند.( این مواد در زیر کاسه دستشویی نگهداری نشود)
با مراجعه به برگه اطلاعات ایمنی ماده شیمیایی (MSDS) ماده اکسیدکننده می توان صحیح ترین شیوه نگهداری را بکار برد.
Contact with combustible material may cause fireلیست مواد اکسید کننده ای که در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزیمیشود
Explosive when mixed with combustible material. لیست مواد اکسید کننده ای که در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارمیشود
مواد واکنش پذیر با آب
مواد واکنش پذیر با آب آن دسته از موادی هستند که شدیداً با آب واکنش داده و ضمن ایجاد گرما تولید گازهای قابل اشتعال یا سمی می کنند.
بیشترین مواد واکنش پذیر با آب در آزمایشگاههای شیمی وجود دارد، اما تعدادی از هیدریدها و فلزات قلیایی مانند سدیم ممکن است در سایر آزمایشگاههای مراکز تحقیقات هم وجود داشته باشد.
نمونه هایی از مواد واکنش پذیر با آب عبارتند از :
کلسیم هیدرید- لیتیم آلومینیوم هیدرید- فلزات سدیم، پتاسیم و لیتیم.
- اینگونه مواد باید در مکانی سرد و خشک نگهداری شوند. هرگز آنها را در زیر دستشویی نگهدری نکنید.
- به منظور پیشگیری از واکنش فلزات قلیایی با بخار آب موجود در هوا، این فلزات باید در روغنهای معدنی (یا نفت) نگهداری شود.
استفاده از اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ایمنی(MSDS) مواد واکنش پذیر با آب بهترین منبع اطلاعاتی برای شیوه صحیح نگهداری و کارکردن با آنهاست.