مشارکت از مقوله هایی است که به عنوان یک سازو کار مهم و ملاحضه گر مثبت و مورد اعتماد در کارآیی و اثر بخشی فعالیت ها در ابعاد فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی مورد تأکید صاحب نظران رشته های گوناگون به ویژه نظریه پردازان و محققان حوزه ی علوم اجتماعی و رفتاری قرار گرفته است . از طرف دیگر یکی از ویژگی های مهم مشارکت پی آمد زود هنگام و خوش آیند و عینی آن است که مراتبی از نتایج آن راحتی توده های عامه ی مردم با حداقل توجه و تفکر به وضوح درک نموده و اهمیت و نقش آن را به راحتی پذیرا هستند .
اهمیت آموزش و پرورش و نقش ها و کارکرد و حجم عظیم فعالیت های آن در ابعاد گوناگون از یک طرف نیازمند مشارکت عوامل برون سازمانی ( خانواده ها و نهادهای دیگر اجتماعی ) و از طرف دیگر نهادینه کردن و مشارکت نیروی بالقوه درون سازمانی را به طور جدی طلب می کند .
با وجودی که در دهه ی 80 به ویژه از نیمه ی دوم آن مسأله ی بستر سازی و گسترش تحقق مفهوم واقعی مشارکت مورد توجه قرار گرفته و از طریق مبحث وقف ، انجمن اولیاء و مربیان ، معاونت مشارکت های مردمی ، جهاد مدرسه سازی ، شوراهای آموزش و پرورش ، شهردار مدرسه و شورای معلمان ، تشکل های دانش آموزی ، فعالیت ها و اقدامات مفید و مؤثری انجام گردیده ولی هنوز به نظر می رسد برای نهادینه شدن امر مهم مشارکت در آموزش و پرورش به ویژه اولیاء و معلمان و دانش آموزان باید گام های بلند مؤثرتری برداشته شود ، این یک نیاز و هم یک ضرورت جدی می باشد .
مفهوم مشارکت
با توجه به دیدگاهها و پیامد های مشارکت ، صاحبنظران تعاریف متنوع و در عین حال مترادف و نزدیک به هم ارائه کرده اند .
( مشارکت یک درگیری ذهنی ، عاطفی اشخاص در موقعیت های گروهی است که آنان را بر می انگیزد تا برای دست یابی به هدف های گروهی ، یاری دهند و در مسئولیت کار کار شریک شوند . ) صاحب نظران دیگری دخالت و ورود کارکنان مختلف سازمان در رده های گوناگون بر حسب ضرورت و در فرایند تبیین مشکل ، تجزیه و تحلیل موقعیت ، بررسی و دست یابی به راه حل های مناسب را مدیریت مشارکتی تعریف کرده اند .
مشارکت مؤلفه و فرآیندی است که از مناظر فلسفی ، اجتماعی ، مدیریت ، و روان شناسی دارای پشتوانه های قوی اعم از نظری و عملی و تجربی مبتنی بر تحقیقات میدانی می باشد . خوشبختانه در تمدن و فرهنگ اسلامی بحث مشارکت با رویکردهای یاد شده به صورت شفاف و انگیزشی مورد توجه و تأکید قرار گرفته است . اهمیتی که برای مشورت خواهی در نهج البلاغه مطرح شده ، سیره و سنت نبوی و ائمه ی اطهار ( ع ) و تأکید بر عبارت های دسته جمعی به ویژه نمازهای جمعه و جماعت ، بیانگر اهمیت مشارکت جویی ، مشارکت خواهی و داشتن روحیه ی یادگیری و فراهم ساختن زمینه ی تحقیق آن در جامعه و نهادهای مربوط می باشد .
هر چنر برای فراگیری ، عمیق شدن و مطلوبیت پیدا کردن مؤلفه های مشارکت به خصوص در در دهه ی 80 در کلبه ی سازمان ها و سطوح مختلف جامعه گام ها ی بسیار مؤثری برداشته شده ، اما به خصوص در آموزش و پرورش تا حد مطلوبیت ، خلاء و فاصله هایی وجود دارد که لازم است اقدامات مؤثرتر صورت پذیرد .
پیشنهادات
1 بهسازی نگرش کارکنان رده های مدیریتی ادارات و بهسازی نگرش مدیران نسبت به اهمیت مشارکت و نقش مثبت آن در بهداشت روانی کارکنان و بهره وری سازمانی از طریق برگزاری جلسات ، میزگرد و درج مقالات در مجلات و نشریات .
2 آموزش مدیران و ایجاد و تقویت مهارت های روابط انسانی ، مدیریت مشارکتی و توانمندی نظارت و ارزیابی منطقی عملکرد معلمان .
3 شورای معلمان از وضعیت فعلی به وضعیت پویایی و انگیزشی جهت مشارکت معلمان تبدیل شود . برای این منظور لازم است روش های فعال سازی جلسات شورای معلمان را از طریق آموزش های تئوری و گارگاهی بر مدیران و معلمان ارائه دهند .
4 زمان کافی و مناسب برای مشارکت کعلمان در تصمیم گیری های آموزش و پرورش گرفته شود تا به راحتی معلمان اظهار نظر کرده و از تجارب همدیگر بهره گیرند .
5 مدیر به عنوان اداره کننده و هماهنگ کننده برنامه های مشارکت و جلسات شورای معلمان باید از توانمندی طرح سؤال یا مسأله محور بودن گفتمان های مشارکت برخوردار باشد .
6 به منظور تشویق و ترغیب دیگران و کمک به فرهنگ سازی در امر مشارکت ، حضور فعال مدیران رده های بالاتر در جلسات شورای معلمان و انعکاس آن به مدرس مورد توجه قرار گیرد .
7 باز خورد مناسب و اطلاع رسانی ار نتایج پیگرهای بر خواسته از کوشش های مشارکت جویانه .