تحقیق مقاله امام محمد جواد ( ع )

ولادت

ازدواج

دوران امامت تا شهادت

ادامه راه خط پدر

مامون به امام جواد علاقه داشت و کوشش می‌کرد و نقشه طرح می‌کرد که دل‏ امام را به دست آورد و او را بدارالخلافه نزدیک کند. مامون توطئه ‏خود را براى از میان بردن جنبش و حرکت تشیع در چهار چوب خلافت ‏عباسیان همچنان ادامه می‌داد و هدف او از این کار آن بود که بین امام و پایگاه‌هاى مردمى او فاصله ایجاد کند و امام را از مردم خویش دور سازد.

او می‌خواست به طریقى این نقشه را اجرا کند که مردم تحریک نشوند، به خصوص‏ که او با کمال عزت و تکریم در کاخ‌هاى مامون و ساختمان‌هاى مجلل او زندگانى می‌کرد. اما محافظان کاخ همه حرکات و سکنات امام را با دقت ‏تمام زیر نظر می‌داشتند.

بنابر همان نقشه قدیمى، مامون در برابر همه مردم در جامه دوستدار و مخلص امام ظاهر شد و «ام فضل‏»دختر خود را به عقد ازدواج او در آورد تا از تایید امام برخوردار باشد. لذا به او اصرار کرد که در همانجا زندگانى ‏کند. اما امام علیه السلام اصرار ورزید که به مدینه بازگردد تا نقشه مامون را در کسب تایید امام براى پایدارى خلافتى که غصب کرده بود، نقش بر آب سازد. زیرا وقتى امام علیه‌السلام خلافت او را تایید نمی‌کرد، این شبهه در دل مردم ایجاد می‌شد که حکومت او مشروعیتى ندارد. و از طرف دیگر، امام علیه السلام امامت ‏خود را اثبات مى‏کرد و جدا بودن طرح و برنامه خود را از طرح و برنامه حکومت ‏روز آشکار مى‏ساخت.

اما اگر امام مى‏پذیرفت که با مامون و در دربار او زندگانى کند، مساله به این طریق تلقى مى‏شد که این دو خط مشى در یکدیگر ادغام شده است‏ و این امر در نظر مردم چنین نتیجه می‌داد که هیچ تناقض و اختلافى بین این دو از جهت معالم و مسائل فکرى و عقیدتى خاص که ممیز نظریه امام بود، وجود ندارد.

امام جواد علیه السلام خط پدر بزرگوار را ادامه داد و از لحاظ برنامه‌ریزى‏ فکرى و آگاهى عقیدتى، فقیهان را از بغداد و شهرهاى دیگر پیرامون خود، در مدینه فراهم آورد تا با او مناظره کنند و از ایشان سوال بپرسند و از راهنمائى‏هاى او مستفیض گردند.

«هنگامى که فصل حج فرا رسید، فقیهان بغداد و شهرهاى دیگر و دانشمندان‏ بلاد که هشتاد تن بودند، به حج رفتند و سپس به سوى مدینه روى آوردندتا اباجعفر را دیدار کنند.» (1)

امام جواد علیه السلام براى گستردن پایگاه‌هاى مردمى خویش به وظایف و مسئولیت‌هاى خود در امر جهاد دست زد. این امر به گوش‏ «معتصم‏» رسید و او را جبرا به بغداد فراخواند تا به قتل برساند و زندگانى شریف آن امام را با خوراندن زهر به آن طریق به پایان رساند. ابن بابویه گوید: «معتصم‏ امام علیه السلام را مسموم گردانید.» (2) زیرا امام براى حکومت‏ خطرى محسوب می‌شد و مواضع انحراف و موارد دورى حکومت را از اسلام براى مردم افشاء می‌کرد. نه تنها براى دستگاه خلافت این خطر را داشت که منزلت و برتری‌هاى ‏فکرى او را با توجه به کمى سن و سال او همه می‌دانستند،بلکه امام، فقها و قضات را براى مناظره و مبارزه علمى مى‏طلبید و بسیار متحرک بود و امور فکرى و عقیدتى مردم را بر عهده داشت (در یک مجلس سى هزار مساله از ایشان پرسیدند و او به همه آنها پاسخ داد و در آن وقت نه سال داشت.)

شیخ مفید گوید: «مامون امام جواد علیه السلام را دوست می‌داشت. زیرا با وجود کمى سن، شخصى فاضل بود و به درجه والا از علم رسیده بود و در ادب و حکمت و کمال عقل، مقامى داشت که هیچ‌ یک از مشایخ زمان،با او برابرى ‏نمى‏توانست کرد.»

طبرى در اعلام الورى گوید: ایشان در زمان خود با وجود اندک بودن‏ سن و سال،به پایه‏اى از فضل و علم و حکمت و ادب رسیده بود که هیچ یک‏ از اهل فضل به آن پایه نرسیده بود.» (3)

سخن خویش را در باب روش و برنامه امام جواد علیه السلام به همین اندازه ‏مختصر به پایان مى‏رسانیم زیرا نقش او همانند نقش پدرش امام رضا علیه السلام بود.

سخن‌ها و پرسش‌هاى بیشمار، پیرامون وى گفته شده است و درباره پدیده مرجعیت‏ و رهبرى او در حالی که بیش از هشت ‏سال نداشت‏ سخن بسیار است.

اثبات امامت حضرت جواد علیه السلام

صِغر سن امام علیه السلام از پدیده‏هاى اعجاز آمیز اوست که در حکام آن‏ زمان اثرى فوق‌العاده گذاشته بود. همه مآخذ تاریخى متفق القولند که وقتى ‏پدر مکرم امام جواد علیه السلام درگذشت عمر امام هشت ‏سال یا هفت‏ سال و چهار ماه بود. (4)در حقیقت هنگامی که پس از پدر عهده دار امامت گردید، در سن‏ کودکى بود.

این معنى نخستین بار در زندگانى پیشوایان اهل‌بیت علیه‌السلام در شخص ‏امام جواد علیه‌السلام مصداق پیدا کرد و براى حکام منحرف، مایه حیرت و براى ‏حقیقت امتداد خط امامت و مرجعیت امامان اهل‌بیت‌ علیه السلام که امام جواد علیه السلام نماینده و جانشین آنان بود، سندى حتمى و معجزه‌آسا به شمار مى‏رفت.

اگر به حساب احتمالات تکیه زنیم، مى‏بینیم که تنها صغر سن امام علیه السلام کافى است که حقیقت امامت وى را بپذیریم و قبول کنیم که ایشان ادامه‏دهنده خط امامت بوده است والا چگونه مى‏توان در دست گرفتن رهبرى شیعه‏ را از طرف او در همه زمینه‏هاى نظرى و عملى تفسیر کنیم؟