سیستم ارزیابی ادواری موجودی ها(Periodic Inventory system )
در اغلب واحد های تجاری و ندرتاً در واحدهای تولیدی، سیستم ادواری ارزیابی موجودیها متداول است. در این سیستم هم بهای تمام شده کالای فروش رفته و هم موجودیهای پایان دوره در پایان دوره مالی به هنگام تهیه صورتهای مالی محاسبه می شود. در این روش موجودیهای آخر دوره شمارش شده و ارزش آن بر مبنای یکی از روشهای پذیرفته شده گردش بهای تمام شده تعیین می شود و حسابدارها با کسر کردن ارزش آن از بهای تمام شده کالای آماده برای فروش (که خود از موجودیهای اول دوره بعلاوه خرید طی دوره بدست می آید) بهای تمام شده کالای فروش رفته را محاسبه می نمایند:
ارزش کالای آماده برای فروش = ارزش موجودی در ابتدای دوره+ خرید موجودی طی دوره
بهای تمام شده کالای فروش رفته = ارزش کالای آماده برای فروش- ارزش موجودی در پایان دوره روشهای مختلف ارزیابی ادواری موجودیها به سه دسته کلی تقسیم می شود که عبارتند از:
1- روش fifo یا اولین صادره از اولین وارده (first in first out )
2- روش lifo یا اولین صادره از آخرین وارده ) last in first out )
3- روش میانگین وزنی (weighted average )
مثال: موجودی اول فروردین مساوی 20 واحد و بهای تمام شده یکواحد آن بالغ بر 100 ریال است در طول این ماه 50 واحد از این کالا خریداری شده است که بشرح زیر می باشند که وارد انبار شده بودند:
ارزش واحد مبلغ کل
موجودی اول فروردین 100 × 20 2000
خرید در 11 فروردین 105 × 20 2100
خرید در 15 فروردین 110 × 10 1100
خرید در 30 فروردین 120 × 20 2400
70 7600
از 70 واحد کالای خریداری شده بالا، 40 واحد آن در طول فروردین بفروش رفته است و 30 واحد از آن باقی مانده است صورت ریز فروشهای ماه بشرح زیر می باشد:
3 فروردین 10 واحد
12 فروردین 20 واحد
15 فروردین 5 واحد
21 فروردین 5 واحد
40
شرکت فوق برای ارزیابی 30 واحد کالای خود که در انبار مانده است ناگزیر است از یکی از روشهای ادواری قیمت گذاری بهره جوید در اینجا ما به سه روش lifo ، weighted average ، fifo ، ارزش موجودی پایان دوره و به تبع آن بهای تمام شده کالای فروشی رفته و اثرات محاسبه سه روش بر سود آوری را محاسبه خواهیم کرد:
Fifo روش اولین صادره از اولین وارده:
ارزش موجودی پایان دوره: کلی
20 واحد 120 ریالی 2400
10 واحد 110 ریالی 1100
30 3500
ارزش یا بهای تمام شده کالای فروش رفته طی ماه فروردین 4100=3500-7600 lifo روش اولین صادره از آخرین وارده:
ارزش موجودی پایان دوره: کلی
20 واحد 100 ریالی 2000
10 واحد 105 ریالی 1050
30 3050
ارزش یابهای تمام شده کالای فروش رفته محلی ماه فروردین 4550=3050-7600
weighted average میانگین موزون: 571/108=70÷7600
بهای تمام شده موجودی آخر دوره فروردین ماه 13/3257=571/108×30
بهای تمام شده کالای فروش رفته فروردین ماه 87/4342=13/3257-7600=57/108×40
سیستم ارزیابی دائمی موجودیها (perpenal inventory ):
در این سیستم کلیه مبادلات خرید و فروش در حساب موجودیها ثبت می شود. نظر به اینکه این سیستم باعث می شود که حساب موجودیهای کالاها همواره با زمان منطبق باشد (بروز باشد) تحت این عنوان سیستم ارزیابی دائمی موجودیها نامگذاری شده است. هر گونه ورود و خروج از انبار باید به قیمتی ارزیابی گردد اینجاست که انتخاب شیوه قیمت گذاری برای اقلام ورودی و خروجی از انبار الزامی شود مهمترین روشهای نگهداری و ارزشیابی و تقویم دائمی موجودیها عبارتند از