علف های هرز برنج و آفات برنج:
این علفها شامل سوروف ، اویار سلام ، قاشق واش ، تیر کمان آبی ، بندواش ، سل واش و …….. میباشند که هزینه مبارزه با این علفها بخش اعظمی از اقتصاد کشاورزی برنج را شامل میگردد .
مهمترین آفات برنج در ایران
از مهمترین آفات برنج که سالیانه خسارات هنگفتی را بر جای می گذارد کرم ساقه برنج ( Chilo Suppressalis ) می باشد . این آفت ، حشره ای است که برای اولین بار در سال 1351 در مزارع تنکابن و رامسر طغیان کرد و در مدت کوتاهی با افزایش جمعیت و ایجاد خسارت اقتصادی شدید نظر همگان را جلب نمود .
کرم ساقه خوار برنج که بعنوان یکی از خطرناکترین آفات برنج در دنیا بشمار می آید ، در زمستان بصورت لار و کامل در داخل ساقه های خشک برنج و یا علفهای هرز اطراف مزرعه بسر می برد و در حدود اوایل اردیبهشت ، هنگامیکه حداقل دمای هوا ، 10 درجه سانتیگراد باشد ، شفیره ها در داخل ساقه های باقیمانده برنج سال قبل و یا علفهای هرز مزرعه ، در اطراف سوراخهای ایجاد شده توسط لاروها ، تشکیل میگردد .
در حدود بیستم اردیبهشت ماه ، اولین پروانه ها ظاهر میشوند که در اواسط خرداد به حداکثر خود می رسند . عمر پروانه ها ، حداکثر یک هفته است و در این مدت بطور متوسط 230 عدد تخم توسط هر پروانه گذرانده میشود . تفریخ تخمها در دمای حداقل 10 تا 12 درجه سانتیگراد بمدت 5 تا 11 روز بسته به دمای محیط انجام می گیرد . این کرم در طول سال 2 تا 3 نسل دارد و از زمان نشاء کاری تا هنگام برداشت برنج در مزارع فعالیت زیستی دارد . خسارات وارده طی نسلهای دوم و سوم بیشتر است .
امروزه با کرم ساقه خوار برنج به سه طریق ، زراعی ، شیمیایی وبیولوژیک مبارزه میشود از راههای اساسی برای مبارزه با این آفت ، ایجاد شبکه مراقبت و پیش آگاهی با استفاده از اطلاعات جوی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است ، در صورتیکه ثابت شده است ، مراحل سیکل دگردیسی این آفت ، همبستگی بالایی را با دما و سایر پارامترهای جوی دارد .
در مبارزه بیولوژیک ، از زنبور تریکو گراما برای پارازیته کردن تخم پروانه ساقه خوار برنج استفاده میشود که نحوه و زمان فعالیت این زنبور نیز تابعی از شرایط جوی بویژه دما می باشد .
سایر آفات برنج شامل شب پره یک نقطه ای برنج ، سرخوطومی برنج ، زنجره برنج ، کرم برگخوار برنج ومگس خزانه برنج می باشند .
گونه های برنج:
برنج گیاهی با تنوع ژنتیکی و توان سازگاری زیادی است. گونه زراعی مهم برنج Oriza sativa L. است که دارای 24=2n کروموزوم می باشد، یک گونه زراعی دیگر به نام Oryza glaberrima steud وجود دارد، که در جنوب آفریقا کشت می شود، این گونه نسبت به گونه قبلی دارای قدمت و تنوع ژنتیکی کمتری است.
گونه های وحشی زیادی از جنس Oryza درجهان مشاهده شده که تتراپلوئید و دارای28=2n کروموزوم می باشند. ارقام و گونه هایO.nivara,O.rufipogon,Sharma,Shastry,Griff از خویشاوندان نزدیک برنج زراعی O.sativa L. می باشند. O.rufipogon برنج وحشی دائمی و O.nivara برنج وحشی یک ساله می باشد.
O.sativaاز گونه های مهم برنج است که در قاره های آسیا، اروپا، آمریکا کاشته می شود، برنج های زراعی ایران از این نوع اند. این گونه دارای انواع مختلف به شرح زیر می باشد:
1- نوع ایندیکا (Indica )
از نوع های گرمسیری برنج است که درمقابل خشکی، بیماری و آفت مقاوم بوده و دارای ارقام مختلفی از نظر زمان رویش است. این نوع، شامل برنج های دانه دراز و ساقه های بلند می باشند که دربرابر ریزش دانه حساس هستند و درکشورهای هندوستان، سری لانکا، تایلند و مالزی کشت می شوند.
2- نوع ژاپونیکا (Japonica)
از نوع معتدل برنج بوده و درمقابل سرما مقاوم است. این نوع شامل برنج های ساقه نسبتاً کوتاه و دانه گرد بوده و درکشورهای چین، کره، ژاپن، کالیفرنیا و کشورهای اروپائی کشت می شود.
3- نوع جاوانیکا (Javanica)
از نوع های حد واسط برنج است. این نوع برنج در کشورهای اندونزی، فیلیپین، تایوان و ژاپن کشت می شود.
طبقه بندی واریته های برنج
واریته ها یا ارقام مختلف برنج از سوی سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (FAO) به اشکال مختلفی طبقه بندی می شود، که ازنظر طول دانه به چهار گروه زیر تقسیم می شوند:
الف- برنج های خیلی طویل که اندازه دانه آنها بیش از 7 میلیمتر هستند.
ب- برنج های طویل که بین 6 تا 7 میلیمتر طول دارند.
پ- برنج های متوسط که طول آنها بین 5 تا 99/5 میلیمتر است.
ت- برنج های کوتاه که طول آنها کمتر از5 میلیمتر است.
در ایران نیز برنج را براساس طول دانه به سه نوع دانه بلند، دانه متوسط و دانه کوتاه تقسیم بندی نموده اند. به برنج هایی که طول دانه آنها بین 61/6 تا 0/7 میلیمتر باشد دانه بلند گفته می شود و از مرغوبترین نوع برنج محسوب می شود، برنج هائی که طول آنها بین 51/5 تا 6/6 میلی متر است دانه متوسط و به برنج هایی که طول آنها از 5/5 میلیمتر کمتر باشد، دانه کوتاه گفته می شود، این نوع برنج ها از نظر تجاری ارزش کمی دارند
سطح زیر کشت برنج در ایران :
سطح زیر کشت شلتوک در جهان، ایران و ده کشور عمده تولید کننده در سال 2003
کشور
سطح زیر کشت(واحد هکتار)
جهان
150,938,100
چین
27,398,000
هند
44,000,000
اندونزی
11,600,000
بنگلادش
11,100,000
ویتنام
7,443,600
میانمار
5,600,000
تایلند
11,000,000
ژاپن
1,680,000
فیلیپین
4,095,000
برزیل
3,156,360
ایران
560,000
مأخذ: صفحه ابرمتنی فائو
سطح زیر کشت در ایران
برنج پس از گندم مهمترین محصول کشاورزی است و نقش بسیار بارز و چشمگیری در تغذیه مردم جهان و نیز کشورمان دارد و همینطور این محصول پس از گندم بیشترین سطح اراضی کشاورزی را در جهان به خود اختصاص داده است . بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان خوار و بار کشاورزی جهان، در آخرین سال مورد گزارش(2003) سطح کشت برنج جهان 150,938,100 هکتار بوده است .
بر اساس آخرین آمارگیری که درسال 81 انجام شده است سطح زیر کشت برنج کشورمان 611238 هزار هکتار بوده است، که نسبت به سال گذشته 7/18 در صد افزایش داشته است و در سال 82 سطح زیر کشت برنج کشورمان 583،773 هزار هکتار بوده است . با توجه به اینکه محصول برنج برای رشد و نمو و بازدهی، به آب و هوایی مرطوب و نسبتاً گرم و آب فراوان نیاز دارد و مساعدترین منطقه برای کشت آن، سواحل جنوبی دریای مازندران است، بنابراین بیشترین سطح زیر کشت برنج در استانهای ساحلی دریای خزر قرار دارد.
بر همین اساس و بر اساس نتایج آخرین طرح آماری اجرا شده در سال 1382، بیشترین سطح در استان گیلان با 196،530 هکتار می باشد. پس از گیلان که مقام اول را درسطح زیر کشت دارا است، استانهای مازندران، گلستان و خوزستان به ترتیب مقام دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند. استان یزد با 13 هکتار کمترین سطح برنج درکل کشور را دارد. مازندران و گیلان جمعاً 5/68 درصد از سطح زیر کشت شلتوک کل کشور را داشته و مهمترین مناطق کشت برنج به شمار می آیند.همچنین مناطق اصلی کشت برنج مازندران، گیلان، فارس، خوزستان و گلستان بیشترین درصد از سطح کل کشور را به خود اختصاص داده اند.
جدول سطح زیر کشت شلتوک کشور در سالهای 82
استان
سطح زیر کشت شلتوک(هکتار)
کل کشور
584،074
آذربایجان شرقی
2،285
آذربایجان غربی
110
اردبیل
157
اصفهان
15،327
ایلام
1،778
تهران
-
چهارمحال وبختیاری
4،099
خراسان
2،053
خوزستان
50،022
زنجان
2،706
سیستان و بلوچستان
597
فارس
49،688
قزوین
3،554
کردستان
39
کرمانشاه
826