مقدمه:
انسان و جنگ
یکی از مسایل زندگی انسان در طول تاریخ، جنگ بوده است. این پدیده عمری بسیار طولانی دارد و قدمت ان به آغاز خلقت بشر می رسد. اندک زمانی پس از آفرینش حضرت آدم نیز، بین فرزندان او جنگ و نزاع درگرفت و دامنه آن تا امروز هم چنان ادامه دارد. برای جنگیدن، ابزار و آلاتی لازم بود که برای تهیه و ساخت آن در طول زمان، انسان استعدادهای جسمی و ذهنی خود را به کار گرفته است. با گذشت عمر جهان و پدید آمدن دوره های مختلف، ابزار و آلات جنگی و شیوه های نبرد نیز کاملتر و جدیدتر شده است؛ تا جایی که در دنیای امروز شیوه هایی چون «جنگهای الکترونیکی» و «جنگ ستارگان» مطرح شده است.
عللی که انسان را به جنگ کشیده، متفاوت بوده است. مسأله اساسی آن است که جنگ به اشکال گوناگون در زندگی انسان وجود دارد، چه به صورت دفاع به منظور دفع تجاوز دشمن و چه به شکل تعرض یا به منظور سلطه گری، شهرت طلبی، حرص و طمع.
جهاد در نهج البلاغه
علی (ع) پرچمدار جهاد و مبارزه در راه خدا
“به خدا قسم اگر من تنها، با دشمنان اسلام رو به رو شوم و آنها تمام روی زمین را پر کرده باشند، باک نداشته و نمی هراسم و بدون ذره ای بیم و هراس با آنان رو به رو میگردم.”
یاران پیامبر اسلام (ص) با تمام توان، و با مال و جان در راه خدا جهاد کردند، ولی تاریخ اسلام و جهان هیچ شخصی را که بتواند فداکاری، رشادت و شجاعت و اخلاص حضرت علی (ع) را در راه خدا و دین داشته باشد، به خود ندیده است.
قدم، قلم، بیان، شمشیر و تمام زندگی علی (ع) در راه خدا و در راه جهاد و مبارزه بود و در همه حال، به مصلحت اسلام می اندیشید.
علی (ع) با قطع نظر از تمام اوصاف انسانیش که او را پس از پیامبر (ص)، شخص درجه یک اسلام معرفی می کند، افسر نمونه اسلام هم بوده است.
فتوحات جنگی به استثنای جنگ تبوک، به پرچم داری و فداکاری او بوده است. در هر نوع جهادی، تا آنجا برجستگی و امتیاز داشت که احدی بر او سبقت نمی گرفت. در همه جنگها در صف اول مقدم بود و از آغاز نوجوانی تا پایان آخرین لحظه زندگی اش، در جهاد دایم به سر می برد.
امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: “من هنوز بیست سالم نشده بود که قدم به میدان جنگ گذاشتم … چهل سال است که من به فنون سربازی آشنایی و سابقه دارم. هفتاد نبرد نامی را در عهد پیغمبر (ص) با نقشه های صحیح خود گشوده، پرچم پیروزی اسلام را بر بلندترین دژهای دشمن به اهتزاز درآوردم.”
اگر مصلحت اقتضای نبرد می کرد، قهرمانانه در جنگ شرکت می جست و به استقبال شهادت می شتافت. چنان که خود چنین فرموده است: “سوگند بدان کسی که جان پسر ابی طالب به دست اوست، که هنوز ضربت شمشیر خوردن بر من آسانتر است از مردن در بستری که در غیر طاعت خدا باشد.”
در زمان صلح، با زبان فصیح و قلم بلیغ و بیان دلنشین خود، به دعوت به حق مبادرت می نمود. با تمام این عظمت می فرمود: اگر همه حکومت زمین و آسمان را در مقابل درآوردن پوست جوی از دهان مورچه ای به من بدهند، چنین عملی انجام نخواهد داد. این است سرباز اسلام، الگوی تمام و کمال برای رزمندگان، افسران و فرماندهان و همه مسلمین دنیا.
با آن که در طول این کتاب در هر فصلی و در کنار آیات الهی، فرمایشات علی (ع) زینت بخش بعضی صفحات بوده است، دریغ است که فصل جداگانه ای را به بیانات شیوا و دلنشین علی (ع) در نهج البلاغه، که خود قهرمان میدان جهاد و مبارزه بود اختصاص ندهیم. هر چند که این فصل منتخبی است از فرموده های امیرالمؤمنان (ع) و طبیعی است آوردن کلیه مطالبی که در رابطه با جهاد است و تفسیر و توضیح آن بر عهده اهل علم و دانشمندان فاصل می باشد.
در این فصل ابتدا، فرازهایی از سخنان امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه آورده می شود که شامل فضیلت جهاد و پایداری و مقاومت در جهاد، فنون مبارزه و روش جنگ و … در پایان و در آخرین قسمت، اوصاف و شرایط سربازان ارتش اسلام، آورده می شود.
الف: علی (ع) و جهاد
مساعدت و یاری کردن همر زمان
یک فرد جنگجو و دلیر و شجاع شخصی است که از خویش دفاع کرده و دشمن را پراکنده نموده، منکوب سازد و بعد از آن بدون درنگ به یاری برادر خود بشتابد. بای یک شخص مسلمان، هرگز این صفت پسندیده نیست که دشمن خویش را به حال خود واگذارد، تا این دشمن با دشمن برادر خود، همدست شده به اتفاق، آهنگ جنگ او کنند.
فرار از میدان جنگ، باعث خشم خداست
به خدا قسم اگر از زیر شمشیر دنیا فرار کنید، از شمشیر آخرت به سلامت نمی مانید، اگر از نبرد فرار نمایید، خداوند درهای رحمت را به روی شما بسته و در خشم او گرفتار می شوید. یک لحظه در کار حمله و نبرد، کوتاهی نکنید. وای بر کسی که ار میدان جنگ فرار کند، زیرا ثمره این کار در دنیا، خواری و ننگ و در آخرت هم، سوز آتش را تحمل نمودن است و هلاکتهای بی درنگ نصیب می گردد.