تاریخ قرآن کریم
قرآن کریم ،آخرین کتاب آسمانی است که از طریق وحی و از سوی خداوند تبارک وتعالی، به منظور نجات بشر و دلالت او به وادی تابناک هدایت ، بر پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (ص) نازل گردیده است.
نزول این کتاب مقدس بدون تردید در شب قدر (یکی از شبهای ماه مبارک رمضان ) آغاز و کیفیت نزول آیات شریفه بصورت تدریجی بود تا بدینوسیله موجبات استمرار قوت قلب آن حضرت فراهم آید . این کتاب شریف نامهای دیگری نیز دارد که مشهورترین آنها
عبارتند از : فرقان ، کتاب، ذکر ، تنزیل و..... تعداد سور قرآن 114 وعدد آیات آن در حدیثی که از پیامبر اکرم آمده 6236 آیه است. آیات وسور قرانی به دو دسته کلی (مکی)و (مدنی) تقسیم می شود .
علم قرائت
علم قرائت درباره تلفظ صحیح کلمات قرآن کریم بحث می کند تا با رعایت آن ، قرآن کریم به همان شیوه که در آغاز نزول خوانده و شنیده شده قرائت شود و از تحریف و تغییر مصون مانده و نیز آهنگ زیبا و دلنشین آن با مرور زمان از بین نرود .
پیدایش علم قرائت قرآن کریم در زمان پیامبر گرامی اسلام (ص) و همزمان با نزول قرآن بوده و در حقیقت قرائت قرآن به عنوان اولین علم در اسلام شمرده شده است.
ارزش و فضیلت قرائت قرآن کریم
خداوند متعال در آیات متعددی از کلام وحی ، مسلمین را به قرائت قرآن ترغیب فرموده که از جمله این آیه کریمه است :
فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرانِ ؛
پس در هر حال آنچه میّسر است به قرائت قرآن بپردازید.
وَإذا قَرَأْتَ القُرانَ جَعَلنا بَیْنَکَ وبَیْنَ الَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالاخِرَه ِ حِجابًا مَسْتُورًا ؛
و چون تو قرآن قرائت کنی ، میان تو و انانکه ایمان ندارند حجابی افکنیم که آنها از فهم حقایق آن دور و مستور مانند.
همچنین در روایات و احادیث وارده از نبیّ اکرم(ص) و پیشوایان بزرگ دین حضرات معصومین (ع) سخنان بسیار نغز و بلندی در این موضوع بیان شده است که از آن جمله :
قَالَ رَسُولُ الله (ص) :
اَفْضَلُ عِبادَتِ اُمَّتی قِراءَه ُ الْقُرانِ؛
برترین عبادت امّت من قرائت قران است.
امام صادق (ع):
مَنْ قَرَأَالْقُرانَ وَهُوَ شابُّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقُرانُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللهُ مَعَ السَّفَرَه ِالکِرامِ البَرَرَه ِ وَ کانَ القُرانُ حَجِیجًا عَنهُ یَومَ القِیامَه ِ...
جوان مؤمنی که قران بخواند، قران با گوشت و خون او آمیخته می شود وخدا او را با سفیران بزرگوار و نیکوکار قرار میدهد و روز قیامت ، قران مدافع او خواهد بود...
آداب تلاوت قرآن کریم
حضرت امام خمینی احیاگر بزرگ معارف قرآن در عصر حاضر ، در این باره می گویند :
مطلوب در قرائت قرآن کریم آن است که در قلوب صورت نقش بندد و اوامر و نواهی آن تأثیر کند و دعوات ان جایگزین شود ، و این مطلوب حاصل نشود مگر آنکه آداب قرائت ملحوظ شود؛
برخی از آداب تلاوت قرآن کریم به شرح زیر است :
1. طهارت و پاکیزگی
2.دعا قبل و بعد از تلاوت
3.اخلاص
4.استعاذه
5.قرائت با لحن عربی و صدای زیبا
6. سکوت و توجه به آیات الهی
طهارت و پاکیزگی :
منظور از طهارت ، وضو و غسل است و بهتر است قاری هنگام تلاوت قرآن کریم با وضو باشد . امّا برای کسی که بخواهد با خطوط قرآن تماس داشته باشد ، وضو واجب و لازم است ، زیرا خداوند کریم می فرماید :
لا یَمَسُّهُ إلاَّ المُطَهَّرونَ ؛
جز بر پاکان بر آن (قرآن)دست نزنند.
2.دعا ، قبل و بعد از تلاوت :
یکی از مواقع تأثیر و اجابت دعا قبل و بعد از قرائت آیات الهی است.
3.اخلاص :
اخلاص در قرائت قرآن کریم به معنای آن است که قاری قرآن حالت خلوص نیّت را که معیار قبولی هر عبادتی است از ابتدا تا انتهای قرائت خود حفظ نماید و در قرائت ، فقط خشنودی و رضای خداوند متعال را در نظر داشته باشد.
استعاذه :
استعاذه به معنای پناه بردن به خداوند از شیطان است .
در آیه ای از قرآن کریم می خوانیم :
فإذا قَرَأْتَ القرانَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیمِ،
پس هنگامی که قرآن می خوانی ، از شر شیطان رانده ، به خدا پناه ببر.
با استفاده از همین آیه شریفه و این ادب قرائت است که قاریان قرآن کریم تلاوت خویش را با جمله ” اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ “
(از شرّ شیطان رانده شده به خدا پناه می برم ) آغاز می کنند.
البته باید توجّه داشته باشیم که استعاذه واقعی تنها با گفتن این جمله میسّر نمی شود و قاری قرآن باید با حالت مراقبت ، خود را با تمام وجود در پناه خداوند سبحان قرار داده و از او در این راه یاری طلبد.
5.قرائت با لحن عربی و صدای زیبا :
نبیّ مکرّم اسلام(ص) در رهنمودی بلیغ ، روش نیکوی قرائت قرآن کریم را این چنین تبیین فرموده اند :
اِقْرَؤُوْا الْقُرانَ بِلُحُونِ الْعَرَبِ وَ اَصْواتِها ؛
قرآن را با لهجه و آهنگ عربی بخوانید .
البته قرائت با لحن عربی دارای مراحل خاصّی است که قاری قرآن نسبت به فراگیری و به کار بستن آن باید همّت گمارد.
همچنین خواندن قرآن کریم با صدای خوش در روایات اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است و علت آن نیز تأثیر شگرف آن بر مستمع و قاری قرآن می باشد. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید :
اِنَّ حُسْنَ الصَّوْتِ زِینَه ٌ لِلْقُرانِ ؛
همانا صدای نیکو و زیبا زینت قرآن است.
6.سکوت و توجّه به آیات الهی :
شنیدن همراه با توجه به معانی آیات است خداوند متعال می فرماید :
وَ إِذا قُرِیءَ القُرانُ فَاسْتَمِعُوا لَه وَ اَنْصِتُوا لَعَلَّکُم تُرْحَمونَ ؛
هنگامی که قرآن خوانده می شود به آن گوش فرا دهید و با سکوت و توجّه باشید ، شاید که مشمول رحمت خداوند شوید.
مراتب قرائت
1.ترتیل 3.تحدیر
2.تحقیق 4.تدویر
1.ترتیل :
ترتیل در لغت عبارت است از ” نظم و ترتیب در کلام “. ”رَتَّلَ الْکَلامَ “ یعنی : سخن را خوب بیان کرد –قواعد سخن را مراعات کرد.
ترتیل در اصطلاح قرائت عبارت است از : خواندن قرآن بطور منظم و با تأنّی و شمرده و همراه با تدبّر در معانی ، بطوریکه تمامی قواعد رعایت شود.
2.تحقیق :
تحقیق درلغت به معنای ” مبالغه در انجام چیزی بدون کمی و زیادی و رسیدن به حقیقت شییء آمده است.
تحقیق در قرائت قرآن عبارت است از :” خواندن قرآن با حداکثر آرامش و تأنّی حتی آهسته تر از قرائت به ترتیل “.
همراه با اشباع مدها ، تحقیق همزه ها ، اتمام حرکات ، تحقیق مخارج حروف و... که همه اینها در سایه قرائت آیات با حداقل سرعت ، میسر است.
3.تحدیر :
تحدیر (حدر ) به معنای سرعت گرفتن و از سراشیبی به پایین آمدن می باشد که مستلزم ازدیاد سرعت است.
تحدیر در اصطلاح قرائت ، عبارت است از” خواندن قرآن با سرعت زیاد همراه با رعایت احکام تجوید“.
4.تدویر :
تدویر حالتی است بین تحقیق و حدر به بیان دیگر ، نوعی قرائت است نه با سرعت ((حدر )) و نه به کندی ((تحقیق )) .
اکثر اهل اداء این روش را اختیار کرده اند .