تغییرات جسمی دوره بلوغ دختران چیست؟
تغییرات جسمی بلوغ در دختران به ترتیب شامل جوانه زدن نوک پستان ها و رشد آنها، سریع شدن رشد، پیدایش موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل و عادت ماهیانه است.
رشد پستان ها: اولین نشانه بلوغ در دختران، جوانه زدن پستان ها است که معمولا در سنین بین 5/7 تا 5/12 سالگی روی می دهد. البته به طور متوسط در 5/9 سالگی پستان ها رشد می کنند. جوانه زدن پستان ها از نوک پستان شروع می شود. پستان ها دردناک و حساس می شوند. در پایان دوره بلوغ، رشد پستان ها کامل می شود. با جوانه زدن پستان ها باید برای دخترتان توضیح دهید که این درد با کامل شدن رشد پستان از بین می رود. گاهی رشد پستان ها موجب خجالت او و خم شدن به سمت جلو می شود که در این موارد نیز باید به او تذکر بدهید که این یک مرحله طبیعی از رشد است و لباس هایی برای او تهیه کنید که با پوشیدن آن، پستان ها کمتر مشخص باشند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
رشد قد: یکی از تغییرات مهم بلوغ افزایش سرعت رشد جسمی(جهش رشد) است. رشد سریع را به صورت قد کشیدن می توان دید. قد دخترها در زمان بلوغ، در طی یک سال، 6 تا 11 سانتی متر بیشتر می شود. این رشد سریع معمولا 2 سال بعد از جوانه زدن پستان ها و یک سال قبل از شروع عادت ماهیانه اتفاق می افتد. بعد از شروع عادت ماهیانه سرعت رشد قد کند شده و معمولا بیشتر از 6 سانتی متر افزایش نمی یابد. در مواردی که کوتاهی غیر طبیعی قد به دلیل کمبود هورمون رشد وجود دارد، مراجعه به متخصص غدد و اقدامات درمانی باید قبل از شروع عادت ماهیانه انجام شود.
رویش موهای زهار: در حدود 5/13 سالگی موهای زائد در ناحیه تناسلی(فرج) و زیر بغل رشد می کند. همچنین میزان عرق کردن نیز بیشتر می شود. در این زمان، رعایت بهداشت فردی شامل استحمام، از بین بردن موهای زائد و در صورت لزوم استفاده از اسپری ها و یا لوسیون های ضد عرق ضروری است.
عادت ماهیانه: آخرین مرحله بلوغ، عادت ماهیانه است که در سن 9 تا 16 سالگی و به طور متوسط در 13 سالگی اتفاق می افتد. عامل وراثت در زمان شروع عادت ماهیانه تاثیر دارد. معمولا عادت ماهیانه دختران در سنی که مادرشان، عادت ماهیانه شده است، شروع می شود اما باید در نظر داشت که عوامل دیگری مانند وضعیت تغذیه و سلامتی، شرایط جغرافیایی محل زندگی، تماس با نور و شرایط روانی نیز در سن شروع عادت ماهیانه اثر دارند. دخترانی که در مناطق گرم و یا نقاط شهری زندگی می کنند و یا چاق هستند، زودتر بالغ می شوند.
بسیار ضروری است که با پیداش نشانه هایی مانند رشد پستان ها و رویش موموهای زهار در مورد عادت ماهیانه با دخترتان صحبت کنید. مطالعات نشان داده است که دخترانی که بدون آگاهی قبلی با خونریزی عادت ماهیانه مواجه می شوند، علاوه بر ترس و نگرانی که در آن زمان پیدا می کنند در آینده نیز دیدگاه مثبتی نسبت به این مسئله ندارند. پس از قبل با او صحبت کنید و از او بخواهید که اولین خونریزی را به شما اطلاع بدهد.
هدیه ای از قبل آماده کنید و زمانی که اولین خونریزی اتفاق افتاد به دخترتان تبریک بگویید و هدیه را به او بدهید. نوع برخورد شما به خصوص در دخترانی که در سن پایین عادت ماهیانه آنها شروع می شود در پذیرش مشکلات این دوره بسیار موثر است.
بهداشت عادت ماهیانه(نکاتی که در زمان عادت ماهیانه باید رعایت شود): می دانیم که خون یک محیط مناسب برای رشد میکروب هاست وهمچنین بوی بدی نیز دارد. بنابراین موارد زیر در زمان عادت ماهیانه باید رعایت شود:
1- از نوارهای بهداشتی استفاده شود. نوار بهداشتی هر 3 تا 4 ساعت یک بار و یا به محض خیس شدن باید تعویض شود.
2- قبل و بعد از رفت به دسشتشویی و تعویض نوار، دست ها با آب و صابون شسته شود.
3- در صورتی که امکان استفاده از نوار بهداشتی وجود ندارد از پارچه تمیز نخی استفتده شود. پارچه های پس از هر بار استفاده باید با آب و صابون شسته شده و در آفتاب خشک شود و یا اتو کشیده شود.
4- لباس زیر نخی استفاده شود.
5- در هر بار دستشویی رفتن باید ناحیه تناسلی کاملا شسته شود. باور غلطی وجود دارد که برخی فکر می کنند اگر در زمان عادت ماهیانه طهارت بگیرند و یا به حمام بروند، دچار عفونت و یا نازایی می شوند. این تصور کاملا غلط است. خون، ادرار و مدفوع هر سه محیط مناسب برای رشد میکروب ها هستند و شستشوی ناحیه تناسلی در هر زمانی بخصوص در زمان عادت ماهیانه ضروری است و از رشد میکروب ها و بوی بد جلوگیری می کند. شستشوی ناحیه تناسلی همیشه باید از سمت جلو به عقب باشد تا آلودگی مدفوع به مهبل و یا مجرای ادرار وارد نشود.
6- استحمام روزانه با آب گرم توصیه می شود.
7- در برخی از دختران عادت ماهیانه با دردهایی در ناحیه شکم و یا کمر همراه است. این دردها معمولا با استراحت و گرم کردن کمر با استفاده از کیسه آب گرم بهبود می یابد. گاهی نیز درد شدید بوده و برای تسکین آن نیاز به استفاده از داروهای مسکن است. این دردها به علت انقباضات عضلانی رحم است. دخترانی که دچار درد های شدید عادت ماهیانه هستند بهتر است داروی مسکن قبل از شروع درد مصرف شود زیرا با شروع درد کنترل آن سخت است. در مواردی نیز درد در حد قابل تحمل نیست و باید به پزشک مراجعه شود.
جوش صورت: بر اثر ترشحات هورمونی، فعالیت غدد چربی و عرق در دوره بلوغ جوش هایی در صورت و یا سایر قسمت های بدن بوجود می آید. این جوش ها نباید فشار داده شوند تا جای آنها باقی نماند.
پیدایش هیکل زنانه: در پایان دوره بلوغ، چربی در ناحیه ران و باسن جمع شده، پستان ها کاملا رشد کرده و هیکل زنانه بوجود می آید. همزمان با این تغییرات رحم، مهبل و سایر قسمت های دستگاه تناسلی نیز رشد می کنند و این رشد معمولا در 18 سالگی کامل می شود
بررسی بلوغ روانی در دختران
نوجوان در دوران بلوغ علاوه بر تغییرات جسمی ، دستخوش یکسری تغییرات و علائم روانی می شود که شناخت این علائم به والدین و مربیان برای درک بهتر نوجوان ، برخورد صحیح و منطقی با وی و رفتار مناسب با شرایط روانی و رفتاری آنان کمک زیادی می کند .
بلوغ به چهار مرحله تقسیم می شود :
مرحله قبل از بلوغ که بین ۱۲-۱۰ سالگی قرار دارد . ولی گاهی بلوغ جسمی نیز در این مرحله اتفاق می افتد .
مرحله ۱۳ تا ۱۴ سالگی که معمولاً مرحله بلوغ جسمی است .
مرحله بعد از بلوغ یا مرحله اواسط نوجوانی که مرحله ۱۶-۱۵ سالگی است .
مرحله ۱۷ تا ۱۹ سالگی که اواخر بلوغ و مرحله تکامل رشد جسمی است .
ویژگیهای روانی و رفتاری بلوغ در دختران ۱۴ - ۱۰ ساله
این ویژگیها عبارتند از : میل به گوشه گیری ، حساسیت بسیار نسبت به انتقاد دیگران ، بی قراری ، بی ثباتی ، تحریک پذیری ، نوسان در خلق و خو ، مخالفت با خانواده و دوستان و به طور کلی جامعه ، در رؤیا فرو رفتن ، شرم و حیای مربوط به تغییرات ناشی از بلوغ جنسی ، تنبلی و سستی ، نافرمانی از بزرگترها ، خیره سری و خودرأیی ، نداشتن احساس امنیت و اعتماد به نفس ، مقاومت در برابر پند و اندرز والدین ، تمایل شدید به ارتباط نزدیک با دوستان و گفتگوهای پنهانی و طولانی با آنها ، حساسیت نسبت به آراستگی ظاهر خود و صرف وقت جلوی آینه . نوجوانان در این سنین ، لباس پوشیدن به شیوه ای متفاوت با معیارهای خانواده و همسان ، با گروه هم سن و سال خود را ترجیح می دهند .
این علائم که حدود یک سال پیش از بلوغ آغاز می شود ، در مرحله جنسی رو به شدت می گذارد و در مراحل پایانی بلوغ بتدریج کاهش می یابد . باید به تفاوتهای فردی بین نوجوانان توجه داشت ، یعنی اینکه ممکن است این علائم به صورت یکسان در همه نوجوانان ظاهر نشود ، ضمن آنکه اغلب نوجوانان احساسات و عواطف خود را در این مرحله از رشد بروز نمی دهند .
ویژگی های روانی و رفتاری بلوغ در دختران ۱۹-۱۵ ساله
بیشتر دختران در سنین ۱۹-۱۵ بالغ شده اند . دختران حدود ۲ سال زودتر از پسران بالغ می شوند .
تعدادی از دختران رشد جنسی را که مهمترین تغییر در این دوره است ، خوشایند و برخی آن را موجب ناراحتی و دستپاچگی خود می دانند .
معیارهای رفتار و لباس پوشیدن را گروه هم سن و سالش برای او تعیین می کند . کنجکاوی رو به افزایش درباره جنس مخالف ، در رؤیاهای عاشقانه فرو رفتن و اشتغال ذهنی از ویژگی های روانی این دوره است . علاوه بر اینها تفکر نوجوان به صورت انتزاعی در می آید که مرحله تازه ایی از هویت یابی ( شناخت خویش ) و رشد و شکوفایی اوست . جهت گیری آینده و اندیشیدن درباره تصمیمات مهم زندگی مانند تحصیل ، اشتغال ، انتخاب همسر و ازدواج ، بخش مهمی از رؤیاهای او را تشکیل می دهند . به طور خلاصه می توان گفت در این گذرگاه ، زندگی آینده نوجوان پایه ریزی می شود . رابطه او با والدین و مربیان از شکل رابطه کودک با پدر و مادر یا مربی ، به رابطه یک نوجوان در آستانه بزرگسالی با بزرگسالان دیگر از قبیل والدین و مربیان تبدیل می شود و همین امر توقعات زیادی را در او به وجود می آورد . لذا نوجوانان در این سنین به برخورد بزرگسالان با خود بسیار حساس هستند . نقش مهم و حساس والدین و مربیان در برخورد با نوجوانان در این مرحله قابل توجه و تأمل است .
بهداشت روانی دوران بلوغ و نوجوانی در دختران :
بهداشت روانی نوجوانان اهمیت قابل ملاحظه ای دارد ؛ زیرا وضعیت و سلامت روانی آنان در این دروه ، اثرات زیادی بر الگوهای سازگاری رفتاری در بزرگسالی خواهد داشت . در مواردی مشاهده می شود که بزرگسالانی که مسئولیت بهداشت و سلامت روانی نوجوانان را در جامعه برعهده دارند ، توجه لازم را نسبت به این امر مهم نشان نمی دهند . در زیر چند توصیه در زمینه بهداشت روانی نوجوانان ارائه می شود :
برای ورود به دنیای پرتلاطم نوجوانی ، لازم است والدین و مربیان برای تفاهم با نوجوان ، درک شرایط و وضعیت رشد جسمی ، جنسی ، روانی و اجتماعی نوجوان و ایجاد یک رابطه عاطفی ، صمیمانه و احترام آمیز با او تلاش کنند .
هر اندازه دانش و آگاهی والدین - که مهمترین منابع اطلاعاتی و کمک به نوجوانان هستند - در زمینه بلوغ و دوران نوجوانی بیشتر باشد ، از نگرانی های و مشکلات نوجوانان در این دوره بحرانی کاسته می شود .
با فرزند نوجوان باید درباره تغییرات جسمی ، زیستی ، جنسی ، روانی و اجتماعی بلوغ به گفتگوی صادقانه و صمیمانه نشست .